Apostoł Szymon w Abchazji

Podczas gdy tłumy turystów próbują dostać się abchaskiego cudu podziemi, Nowoafaońskiej jaskini, nieco na uboczu dziesiątki pielgrzymów wdrapują się po stromym podejściu prowadzącym do malutkiej groty. Wilgotny kamienny korytarz prowadzi do ciasnej salki zastawionej ikonami Jezusa i Maryi z Dzieciątkiem. Obrazy migoczą w ciepłym świetle świeczek, powietrze pachnie topioną stearyną. Młoda, okutana chustką dziewczyna zapala kolejną z nich, żegna się trzy razy i pokazuje synkowi jak się modlić. Wszystko zajmuje tylko chwilę, bo w kolejce czekają już kolejni pątnicy pragnący prosić o wstawiennictwo Szymona Apostoła zwanego Gorliwym lub Kananejczykiem.

Zgodnie z legendą szczególnie silną w tradycji prawosławnej Apostoł Chrystusa w trakcie swoich podróży misyjnych dotarł aż na Kaukaz i ostatecznie zamieszkał na abchaskim wybrzeżu Morza Czarnego. A były to wówczas ziemie pogan oddających cześć starodawnym bóstwom, którym w ofierze składano niewinne noworodki. Mroczne podania mówią także o przypadkach rytualnych mordów połączonych z kanibalizmem. Św. Szymon głosił Słowo Boże, mówił o miłosierdziu i potędze miłości. Pokazywał, jak nieludzkie są te barbarzyńskie praktyki a jednocześnie uzdrawiał mocą samej modlitwy. Początkowo wrogo nastawieni mieszkańcy powoli porzucali starą wiarę kierując swe modły do Jezusa z Nazaretu. Wokół pobożnego Apostoła gromadzili się uczniowie, a Dobra Nowina rozbrzmiewała w głębokich kaukaskich dolinach i na dalekich brzegach Morza Czarnego. Wkrótce wieścić o misjonarzu przynoszącym pokój i zbawienie dotarły do uszu króla będącego gorliwym obrońcą pogaństwa dającego mu boskie prawo panowania nad poddanym. W abchaskiej wersji legendy władca jest oczywiście Gruzinem. Tak czy inaczej rozwścieczony kacyk wydaje na Szymona wyrok śmierci. Apostoł zostaje pochwycony i doprowadzony przed oblicze króla. Na oczach dworzan niepokorny Święty zostaje ukrzyżowany albo jak twierdzą niektórzy żywcem przepiłowany. Dlatego na obrazach często przedstawia się Szymona trzymającego w ręku piłę, narzędzie swego męczeństwa.

Szczątki Apostoła zostały przez jego uczniów pochowane u stóp groty, która przez lata dawała mu schronienie. W XI w. w miejscu, gdzie ma znajdować się jego grób, wybudowano kościół zburzony po podbiciu Abchazji przez Turków i przymusowym przejściu Abchazów na Islam. Nowy Afon (lub Nowy Aton jak tłumaczą niektórzy) był na początku naszej ery dużym greckim portem i nosił nazwę Anakopia. Przez pewien czas mieściła się tutaj stolica istniejącego od VIII do XI w. Królestwa Abchazji. Do dzisiaj pozostały po nim ruiny twierdzy stojące na szczycie wznoszącej się nad miastem Góry Izerskiej. Po przeniesieniu królewskiego dworu do Kutaisi a następnie likwidacji samodzielnego państwa abchaskiego Anakopia znika z kart dziejów i ponownie pojawia się dopiero w drugiej połowie XIX w.

Zburzoną świątynie Szymona Apostoła odbudowano dopiero pod koniec XIX w. kiedy do Nowego Afonu przybyli mnisi z Grecji. Do dzisiaj ten święty ma dla Abchazów znaczenie szczególnie, a Nowy Afon to serce abchaskiego prawosławia Abchazji.

Tomasz Grzywaczewski

Fragment książki poświęconej państwom nieuznawanym, która ukaże się w 2017 r. nakładem Wydawnictwa Czarne

Fot.: Piotr Trybalski, http://trybalski.com/