Pierwsze debaty chrześcijańskie: Justyn Apologeta

Kiedy zbliżają się jakiekolwiek wybory, automatycznie pojawiają się debaty. Wielu wtedy mówi sobie, jaki to wspaniały wynalazek dwudziestego wieku i demokracji. Ale kiedy spojrzymy na historię, okazuje się, że debata nie jest niczym nowym, już w starożytności odbywały się spotkania osób, które chciały przekonać przeciwników i słuchaczy do swoich racji. Dysponujemy zapisem takich debat pomiędzy chrześcijanami a atakującymi ich poganami i Żydami pochodzący z II wieku. Obrońców wiary, którzy czynili to na piśmie, nazywamy apologetami, a ichpisma apologiami. Za największego apologetę śmiało możemy uznać Justyna Filozofa.

Urodził się około 100 roku w Samarii, w Ziemi Świętej, niedaleko studni jakubowej, gdzie Pan Jezus nauczał Samarytankę. Pochodził z rodziny pogańskiej. Jego życie znamy z jego własnego przekazu, który możemy przeczytać w Dialogu z Żydem Tryfonem. Długo poszukiwał prawdy wędrując bezskutecznie po różnych szkołach filozoficznych. Momentem przełomowym było spotkanie tajemniczego starca nad brzegiem morza, który wyłożył mu prawdziwą filozofię  – nauki chrześcijańskie. On sam tak pisze: „W duszy zaś mojej w tej chwili rozpalił się ogień i miłość mnie ogarnęła do owych proroków i mężów, przyjaciół Chrystusowych (Dialog… 8,1). Około roku 130 przyjął chrzest.  W Rzymie założył szkołę, w której uczył podstaw nowej religii uznanej przez niego za prawdziwą filozofię. Mieszkał tam jako zwyczajny człowiek – Justyn nie został prezbiterem – ale uczestniczył w Eucharystii, zebraniach niedzielnych i opisał poszczególne elementy życia chrześcijańskiego.

W II wieku  pojawiało się coraz więcej ataków na chrześcijan. Zazwyczaj były to wyssane z palce nieprawdziwe historie i domniemania, kim są wyznawcy Chrystusa. Mówiono, że spotykają się na tajnych zebraniach, aby tam zjadać swoje dzieci, uprawiać stosunki kazirodcze itp. Jednym z wielu przeciwników Justyna był cynik Krescens, który prowadził z nim dyskusje w formie pisemnej. To z powodu jego donosu, że jest chrześcijaninem, Justyn został ścięty około 165 roku z rozkazu prefekta Rzymu Juniusa Rustyka.

Zachowały się tylko trzy dzieła św. Justyna z ośmiu: dwie Apologie oraz Dialog z Żydem Tryfonem. Apologeta pragnie ukazać podobieństwo między nauką chrześcijańską a myślą hellenistyczną oraz Boży plan stworzenia i zbawienia, który wypełnia się w Jezusie Chrystusie. Całe Pismo Święte głosi Chrystusa. Justyn jako pierwszy autor chrześcijański dokonuje porównania Ewy i Maryi: „Maryja Dziewica przez posłuszeństwo stał się matką Tego, który zniszczył dzieło węża i uwolnił wierzących od śmierci” (Dialog…100, 4-6). To również dzięki niemu możemy zrekonstruować przebieg liturgii eucharystycznej w tamtym okresie.

Dziś nie możemy zapomnieć o potrzebie obrony chrześcijaństwa przed różnymi atakami, dlatego niech towarzyszą nam słowa tajemniczego starca, który zwrócił się do Justyna a również mówi do nas: „módl się więc, by i przed tobą otwarły się bramy światłości, gdyż nikt niczego wiedzieć i zrozumieć nie może, jeśli mu nie udzieli łaski i zrozumienia Bóg i Chrystus Jego” (Dialog… 7,3)

Ks. Marcin Sobiech