Cyprian z Kartaginy

Na początku trzeciego stulecia po Chrystusie, jak się przypuszcza, w Kartaginie przyszedł na świat w rodzinie pogańskiej Cyprian, przyszły chrześcijanin, duszpasterz, biskup, męczennik i święty Kościoła. Wykształcenie zdobyte w młodości pomogło młodemu Cyprianowi dosyć szybko stać się powszechnie cenionym retorem. Przełomowy moment życia utalentowanego retora nie był jednak związany z rozwojem jego kariery jako nauczyciela wymowy. Było nim bowiem spotkanie Cecyliusza, kapłana, który wprowadzał Cypriana, zapewne poganina w prawidła wiary chrześcijańskiej. Na skutek tych wydarzeń w roku 246 Cyprian przyjmuje chrzest i staje się pełnoprawnym członkiem Kościoła. W tamtym czasie również, ale już po przyjęciu sakramentów wtajemniczenia, powstaje słynne dzieło Cypriana Ad Donatum. Niesiony entuzjazmem neofita chciał zapewne podzielić się ze swoim przyjacielem Donatem radością, jaka wynika z włączenia do Kościoła Bożego, zbliżenia się do prawdy i możliwości doświadczenia bliskości Boga.

Wkroczenie na drogę świętości było przyczyną jeszcze większego zacieśnienia więzów łączących Cypriana z Bogiem i Kościołem. W dość niedługim czasie po przyjęciu chrztu Cyprian zostaje wyświęcony na kapłana i potem na przełomie 248 i 249 roku przyjmuje nominację biskupią, stając się tym samym biskupem Kartaginy. Niedługo po tym, bo już w 250 roku, z inicjatywy cesarza Decjusza rozpoczęły się prześladowania Kościoła. Biskup Kartaginy musiał wtedy zmierzyć się z nowymi problemami, jakimi były kwestie związane z tymi, którzy upadli podczas prześladowań (oreślanymi z języka łacińskiego mianem lapsi), oraz z powstałą w kościele lokalnym schizmą. Punktem zapalnym i przyczyną ogłoszenia schizmy, której protagonistą był niejaki Felicysm, była właśnie kwestia lapsi. Felicysm głosił zbyteczność odbywania pokuty w Kościele. Wystarczającą do ponownego włączenia w szeregi Ludu Bożego miały być libelli pacis, czyli listy wstawiennicze wyznawców (łac. confessores), chrześcijan, którzy znieśli cierpienie i nie zaparli się wiary.

Reakcją Cypriana na niebezpieczną dla Kościoła sytuację były między innymi napisane przez niego dwa traktaty: De lapsis i De catholicae ecclesiae unitate. Pierwszy z nich powstał zaraz po ustaniu prześladowań, w roku 251. W tym dziele biskup zachęca upadłych do wejścia na ścieżkę pokuty kościelnej, potępiając przy tym zachowanie wszystkich tych, którzy za pomocą libelli pacis na nowo chcieli zostać przyjęci do wspólnoty Kościoła. Z kolei na kartach traktatu O Jedności Kościoła katolickiego Cyprian zwraca uwagę biskupów na nowe zagrożenie jedności, jakim są schizmy i podziały, zaznaczając przy tym w sposób bardzo wyraźny jedyność Kościoła zbudowanego na Piotrowym fundamencie.

Przy okazji omawiania postaci św. Cypriana z Kartaginy nie sposób pominąć konflikt, który powstał na linii Kartagina-Rzym, a którego zarzewiem był chrzest udzielany przez heretyków i kwestia ponownego chrztu we wspólnocie ortodoksyjnej. Cyprian w tej sytuacji bronił stanowiska Kościoła afrykańskiego, który uważał, że chrzest udzielany przez heretyka pozostaje nieważny. Z tego względu biskup Kartaginy widział konieczność ponownego chrztu heretyków. Reprezentantem środowiska rzymskiego w tym sporze był sam papież, Stefan I, który wielokrotnie wzywał Cypriana do zaniechania praktyki ponownego chrztu, zwracając przy tym uwagę na fakt, iż to nie prawość udzielającego chrztu lub jej brak wyzwalają człowieka z niewoli grzechu pierworodnego i włączają do grona członków Kościoła. Biskup Kartaginy nie uwzględniał w swoich poczynaniach napomnień papieża. Spór Cypriana z papieżem zakończył się w chwili śmierci Stefana w roku 257. Jego następca, Sykstus II nie był tak jak jego poprzednik skory do wywoływania presji na wspólnoty afrykańskie.

W czasie panowania cesarza Waleriana I nastąpił wybuch kolejnych prześladowań skierowanych przeciw chrześcijanom. Przywódcy religijni Kościoła byli zmuszani do składania ofiar pogańskim bogom. Subtelna propozycja konwersji nie ominęła również Cypriana, który jako biskup Kartaginy, odmówił uczczenia bożków. Na skutek tych wydarzeń został ścięty mieczem 14 września 258 roku.

Mariusz Piątek